.

.

    


  تبریز اولایلاری و دیل مهندیسلیگینین گرکلیگی (2)

  ناصر مرقاتی 




2 بــــــــؤلوم

 

ناصر مرقاتی


  • تبریز اولایلاری و دیل مهندیسلیگینین گرکلیگی


3) آل- وئر و   اونون رولو.


دوعرودور کی تبریز آل- وئر و یا تبریز بازارینین 45- 1350 لره قدر تورکحه میزین  قورونماسینا و یا چوخدا دَییشلمه مَسینه گؤره اولان رولو اوچون اوزده کسرلی بیر فاکت یوخدور و سانکی بو قونویا چوخدا سؤکنمک اولمور، آنجاق اصلینده، تبریز بازارینین تهران و باشقا یئرلره کوچمه سی و یا سرمایالارین تیجارت بوتاغیندان (برانشیندان)، صنعت بوتاغینا اوچماسینادک تبریزده بیرجوره دیل و کولتور اوزره دوغال بیر دایانیش دویولوردو. اگر بونو، توپلوم ترکیبینین دییشیلمه سی و محصوللارین تهران و باشقا شهرلردن تبریزه آخماسی و سونکو اوزوئرن اولایلار و کولتور دَییشیلمه سی و دیلیمیزه یوروش گتیرن فارس لوغتلریله بیرگه بیر یئرده قویوب و بونا رئکلام چاشنیسینی دا آرتیرساق،گونئی تورکجه سینین 1340 لارین سونونا دک، ان آزی، بازاردا یعنی ایقتیصادین باغریندا و اونون غئیر موستقیم رولو و «بیرجوره» هئژمونلوغو آلتیندا قورونماسینی دویماق اولار. عومده تیجارت مرکزینین تبریزدن کؤچمه سیندن اؤنجه، تیجارت و آل- وئر، فارسجانی قونوشا بیلمه ین، و حتتا روسجانی، ائرمنیجه نی و حتتا عوثمانلی دئیه تورکییه تورکجه سینی داها یاخشی بیلن حاجیلارین اللریندَیدی. «آز اولسادا»، بیر سیرا تورکییه یولویلا گلن ماللارین اؤزو و یا ماللارین بؤلوملری، یا تورکییه ده قویولان آدلارلا آدلانیردی و یا تبریز بازاریندا تورک آدیلا بللنیردی، و بو آدی ساخلییاراق آیری یئرلره گئدیردی، آنجاق هر حالدا تیجارتده تورک دیلی ایلکین سؤزو قونوشوردو. 1345 لردن سورا، گئت- گئده تاجیرلر فارسجانی یاخشی بیلن گنج یاردیمچیلاری ایشه آلماغا باشلادیلار،آنجاق بیریاندان بونون یارارلی و یئترلی اولمادیغینا گؤره، باشقا طرفدن ایسه شهرین گنل ترکیبینین دییشیلمه سینه گؤره و البتته همده تهرانین باشقا چکیملرینه گؤره، کؤچمک قرارینا گلدیلر. بئله لیکله تبریز بازارینین اؤزل کولتورو آرادان گئتمکله اونون یئرینی یئنیجه یولدان چاتیب و تبریز بازار کولتورویله یاد اولانلار آلدیلار، و قالانلار واریدیسادا، یا یئنی کولتورده اریمَگه باشلادیلار و یا اؤز چالیشیقلارینین بوتاغینی دَییشیب و آرتیق صنعته یا یئر آلیش- وئریشی و یا ائو و آپارتمان تیکمک آلانینا یؤنلدیلر. دوغروسو بودور کی، بازارین تهرانا گئتمسیله، سرمایا یورودوجولری داها بئش- اوش کلاس درس اوخوموش و فارسجا قونوشا بیلمه ین حاجیلار اولابیلمزدیلر، یا فارس و فارسجا بیلن مودورلر ایستیردی و یا سرمایا صاحابلارینین یاخشی فارسجا بیلن اوغوللاری (بلکه ده قیزلاری) اولمالی ایدیر. و بولار، سرمایانین دولانماسیندا و آلینان و یا دوزلدیلن محصوللارین لاتینجه و یا فارسجا آدیلا اویان بویانا و البتته آذربایجانا یوللاماسیندا کؤکلو روللاری واریدی. 

بیر زامان «پالتار پودورو» دئییلن پالتار یوماق توزو، داها «پودر رختشویی» آدیلا تبریزه گلدی، «پالتار ماشینی» بیر زاماندان سورا، «ماشین رختشویی» اولدو و بو کیمی زادلار. حال بو کی توپلوم ترکیبی دییشیلمه میشدن قاباق، تبریز بازاری دیلیمیزه گیرن چاره سیز بو سؤزلرین آزی بیر نئچه سین یا تورکییه تورکجه سیندن آلیردی و یا تورکجَیه اویدوروردو.  آشاغیداکی ماشین سؤزونون آلتیندا گلن «یاتاغان»، «یَـدَک» »، «قلبیر کلمه سی قلبیرک سؤزونده» و ... کیمی زادلار بونا اؤرنک اولابیلر.  

تهران مرکزلی آل- وئر و اونون دیلیمیزی تخریب ائتمکده اولان رولو ایندییه دک کیمسه نی ماراقلاندیرمیییب و دوغروسو هئچ بونا دیققت ائدنده اولماییب. بو دیلین یولوخماسیندا ان اؤنملی ندنلرد و ان بیرینجیس دیر. من ایسه بو قونونو چوخدان دوشونوردومسه (15)، آرتیق قوزئی آذربایجان دیلینین بو گئچن ایرمی ایلده کی بازاردان ائتگیلندیگین گؤردوکده، دوشندویومه آرتیق ایناندیم. بو اوزدن دئمک اولار آل- وئرین، گونئی آذربایجان دیلینین هیبرید و عئیبَجرلشمه سینده، ائیتیمدن آرتیق رولو وار. بونو آیدینجاسینا گؤرستمک اوچون بیرنئچه اؤرنگین وئرمه سی گرکیر، بو اؤرنکلر گؤرسه دیر کی هر بیر محصول و یا تیجارت مالی لا یالنیز او محصولون آدی دیلمیزه گیرمیر، بلکه اونلا بیرگه،


 1) اونون پارچالارینین آدی.

 2) اوندان نئجه فایدالانماغین کولتورو و بو کولتوره عایید اولان سؤزلر.

 3) اونلا اوزاق ایلگیده اولان باشقا نسنه لرین آدی و قوللانما کولتورونه عایید چوخلو سؤزلر، 

دیلمیزه سوخولماقدادیر. 


آشاغیدا تکجه ماشین کلمه سینین آراجیلا آزی 174 یاد سؤزونون بیزیم دیله آخینینی گؤرستمیشم.  و سانیرام بو سیراینی بلکه ده 300 یا 400 یوزه قَدر ده اوزاتماق اولسون. هابئله ضبط صوت آراجیلا آزی 10 و رادیو آراجیلا آزی 36 سؤز دیلیمیزه گیریب. بو سیرادان اولان اؤرنکلرله، چوخ راحاتجاسینا، هر یئنی بیرزادین بازارا گلمه سیله، دیلیمیزه گیرن سؤزلرین ابعادینی سئچمک اولار. 


ماشین:                      ضبط صوت:                          رادیو:


1. اتوماتیک                  بلندگو                                   آگهی

2.احتیاط                      پخش (ضبطی اولمویان)           آگهی تجارتی

3.استارت                     ریل / ریلی    آگهی بازرگانی

4.استوپ                      کارتریج                                 اخبار

5.افسر راهنمایی           کاست                                  ایستگاه رادیویی

6.اگزوز                          سیم رابط                             باطری

7.آب باطری                   ضبط                                    برنامۀ رادیویی

8.آب بندی                     صوت                                   بلندگو

9.آفتامات                       نوار                                     بی بی سی

10. آلماچر                     میکروفون                              پخش رادیویی

11.آینه                                                                    پخش زنده

12.آینۀ بغل                                                              تبلیغات / تبلیغاتی

13.باطری                                                                پارازیت

14.بتونه                                                                 خازن

15.بخاری                                                                دیود

16.برق                                                                   داستان شب

17.بغل                                                                    رادیو فرانسه

18.بگسل                                                                دویچه وله 

19.بلبرینگ                                                               رئکلام

20.بنزین                                                                  سیم

21.بوق                                                                    صدای آمریکا

22.بوق زدن ممنوع                                                     شنونده / شنوندگان

23.پارک                                                                    اف - ام

24.پارک ائلَمک                                                           لامپ رادیو

25.پارک کردن ممنوع                                                    لندن

26.پارکابی                                                                 موج

27.پدال                                                                      موج کوتاه

28.پرچ                                                                       موج متوسط

29.پروانه                                                                    موج بلند

30.پستانک                                                                مصاحبۀ رادیویی

31.پلیس راه                                                               میکروفون

32.پلیس شهری                                                          هرتس

33. پمپ باد                                                                مگا هرتس

34. پمپ بنزین                                                             گیگا هرتس

35. پنچر                                                                      ولوم

36.پنچرگیر                                                                   فرکانس

37. پنچرگیری

38. پیچ

39. پیچ خطرناک

40.پیستون

41.تابلوی راهنمایی

42. تانکر بنزین (بنزین تانکری)

43.تایر

44.تراشکار

45. ترافیک

46. ترمز دستی / دستی

47. تست/ تست موتور

48. تسمه

49. تسمه پروانه

50. تصادف

51. تعویض روغن

52. تودوز / تودوزی

53. جریمه / برگ جریمه

54. جعبه دنده

55. جعبه فرمان

56. چراغ

57. چراغ چشمک زن

58. چراغ راهنمایی

59. چراغ زرد

60. چراغ سبز

61. چراغ قرمز

62. چرخ

63. چرخ دنده

64. حرکت

65. خفه ائلمک

66. داشپورت

67. دستگیره

68. دنده

69. دنده برنجی

70. دنده عقب

71. دزدگیر

72. دست ترمز

73. دنده کمکی (کمک دنده)

74. دنده یک

75. دنده دو ...

76. دورزدن ممنوع

77. رادیاتور

78. راننده

79. راهنما

80. راهنمای چپ

81.راهنمای راست

82. راهنمایی رانندگی

83. رکاب

84. رگلاتور

85. رگلاژ

86. روشن

87. روغن موتور

88. روکش

89. زاپاس

90. زیرپایی

91. سبقت

92. سبقت ممنوع

93. سپر

94. سردنده

95. سردنده

96. سرسیلندر

97. سرسیم

98. سرعت

99. سرعت ممنوع

100. سرنشین

101. سرویس

102. سگ دست

103. سند ماشین

104. سوپاپ

105. سوخت

106. سیگنال

107. سیلندر

108. سیم

109. سیم بگسل

110. سیویچ

111. شاسی

112. شاسی بلند

113. شاسی کوتاه

114. شمع پلاتین

115. صافکار

116. صافکاری (صافکارلیق)

117. صفر کیلومتر

118. صندوق عقب

119. ضد یخ

120. عابر پیاده

121. عبور ممنوع

122. عقب

123. غلبیرک فرمان

124. فابریک

125. فرمان

126. فندک

127. فنر

128. قطع فرمان 

129. قطعات یدکی

130. قطعه 

131.قفل ساز

132. قیرپاچ

133. قیرپاشی

134. کاپوت

135. کارت ماشین

136. کارواش

137. کمک دنده

138. کمک راننده

139. کمک فنر

140. کیلومتر

141. کیلومترشمار

142. گازوئیل

143. گردش

144. گردش به راست

145. گردش به چپ

146. گریس

147. گریسکاری

148. گواهینامه

149. گواهینامه رانندگی

150. گواهینامه پایه 2 شخصی

151. گواهینامه پایه 1

152. گیربکس

153. لاستیک

154. لنت

155. لنت ترمز

156. لنت کوبی

157. لوله اگزوز

158. متالیک

159. محضر

160. موتور

161. موج گیر

162. مونتاژ

163. میزان فرمان

164. میل لنگ

165. نقاش

166. نور

167. نور بالا

168. نور پایین

169. نورگیر

170. واشر

171. وایر

172. ورود ممنوع

173. یخ شکن

174. یدک

175. یدکی

176. یک طرفه (16)



[باغیشلایین بو سیرالارین ایری اولدوغو منیم کامپیوتئر ساوادیمین چوخلوغندان دیر.]


سؤزون بونلا بیتدیگی سانیلیرسا، یامان یانیلیریق. ائتگینین آلانی وسؤزلرین آخینی داها گئنیش و قورخونج دیر. اؤرنکچون «پلیس راهنمایی» سؤزو اؤزویله بو کلمه نین بوتون کولتورون و اونلا بیرگه اولان یوزلرجه آیری سؤزون گلمه سینی ساغلاییر. سوروجولوک تاپی سینی آلانلار اونون سیناق کیتابینی اوخویاندا یوزلرجه یئنی سؤزلری اؤیرنمه لی دیلر. و یا «تراش» و «تراشکار» اونلارجا باشقا کلمه نین گلمه سینه یول آچیر و «بنزین» و یا «گازوئیل» داها آیری سؤلری گتیرمکده دیر. و البتته کی بو یالنیز «ماشین» سؤزویله گلیر. ایندی سیز اؤزوز، کامپیوتئر سؤزون سینایین! سؤز یوخ کی بولارین بیر سیراسی تیکرار اولماقدا دیر، آنجاق اوولن هر زامان یئترینجه، اؤنجه دن ائشیتمه دیگیمیز، یئنی سؤزلر گلیر. ثانین بو تیکرار اولونان قونولارین آدی و یا کولتورو چوخ زامان نسنه دن نسنه یه دَییشیلمکده دیر. اؤرنکچون کامپیوتئرین سیملرینین آدی، ماشین و یا رادیودا اولان سیملرین آدیلا تام فرقلی دیر. بئش-آلتی مین دیلده سورتولمه میش و خالقا یاد گلن دوغال سؤزله بو آخینی آریندیرماق یوخویا بنزَییر. 



4) رئکلامین رولو. 


رئکلامین ائتگیلری یالنیز ساتیشین یوخاری آپارماسیندا بیتمز، بونون هانسی سا ایسته نیلن کولتورون یارانماسیندا دا اؤنملی رولو وار. یوخاری بؤلومده آل- وئرین دیلیمیزه آغناتدیغی یاد سؤزلری و اونون ابعادینی گؤردوک. ایندی گؤرک دیلیمیزه سوخولان بو سؤزلر نئجه تثبیت اولور و ائولره و عادی آداملارین دیلینه دوشوب و کولتورونه چئوریلیر. بونو گؤرستمک اوچون  اؤنجه ایکی اؤرنَگه باخمالییق:


1: بوردا، بو آلماندا، تئلویزونلار و رادیولار و ... گونون گؤز آچانیندان، گئجه نین گؤز یومانینادک، ساعاتدا ایکی دؤنه 10 دقیقه لیک (20 دقیقه ساعتدا و 24 ساعاتدا 8 ساعات)، یئنی چیخان و یا یئنیجه دونون و بزه گین دییشن ماللاری، نمرودون توخماغی کیمی، بئینلره یاماماقدادیلار. آلماندا آزی اوتوز تئلویزیون وارسا و بولارین یاریسی هرگون هر 8 ساعاتدا 16 کره بو رئکلاملاری هر بیر یاییندا یایارسا، (240= 15* 2 * 8 ) گونده آزی 240 یول بو رئکلاملار تیکرار اولونماقدادیر. ائشیدیله سی هر بیر شئیین قورتامیش قیمتی اوسته 10-20 فاییز رئکلام خرجی گلیر(محصولدان محصولا فرق ائده بیلر). رئکلام اوچون بئله بیر یوکسک فاییز نَیه گرک؟ هر بیر آلماندا یاشایان، گونده اونلار و بلکه ده یوزلر یول بیر نئچه شئی یین آدین ائشیدیر، اونو گؤرور و خیاوانلارا چیخدیقدا اونون بؤیوک –بؤیوک بَنئریله اوزلشیر. تکجه بیر نسنه اوچون دوزلن بو رئکلاملار، هر بیر ایستک و سلیقه اوچون چئشیدلی، چئشیدلی فورملاردا دوزلیب؛ اوشاقلاردان و چیپلاق قادینلاردان توتدو، بئلی بوکولموش قاری قوجالارادک بو رئکلاملارین قونوسودور. ان دادسیز و دیرسیز محصوللارین آدی بئله، بو رئکلاملارین گوجو، باجاریغی و اصلینده فیریلداغینان ائولره گئدیب و خالق کولتورونون بیرپارچاسی اولوب و اؤزونه کیملیک قازاندیقدا، حتتا خالقین آغزینین دادینی بئله اؤزو ایسته دیگی کیمی یؤنلدیر.


2: قوزئی آذرباندا، ساوئتلرین چؤکمه سیندن اؤنجه، رئکلام اولسایدی دا آزاد بازارداکی رئکلاملارلا چوخ فرقلنیردی. آزاد آل- وئره گیردیگینده ایش باشقا یؤنه یؤنلدی. ایندی، باشقا اؤلکه لر کیمی قوزئی آذربایجاندا دا رئکلام، خالقین حیاتینین بیر پارچاسی کیمی اولوب. گونده اونلارجا یئنی چیخمیش و یا دونون دَییشمیش محصوللار بوردان تانیدیلیر و کوتله نین حیاتینا یؤن وئریر. آنجاق، بورداکی رئکلام اؤزویله مینلرجه، عرب، فارس، روس و باتی سؤزلرین خالقین بئینینه سوخور و البتته کی بو یالنیز رئکلاملارلا بیتمیر، سینما فیلملرینین ده دوبلاژلاریندا، چوخ اؤنملی یئر توتور:

لیدر تئلویزیونو ، 7 آوریل 2009/ ساعات 30. 22 : "نئینیم کی ساچلاریم برق وورسون"

ساعات 40. 22/ 1503 اونجو رئیس (اوچوش نمره سی) آدلی سئریال فیلمینده: "اولارا نظارت ائلَمه لیییک."

فیلم: "منی ایستهزا ائله ییرسن؟"

فیلم:"من بونا لاییقلی دئییلم." و ...

گؤروندویو کیمی بولار تبریز تئلویزیونون دوبلاژی دئییل، قوزئی آذربایجانین ان باخیملی تئلویزیونلارینین بیرینین رئکلامی، دوبلاژی و یا دانیشیغی دیر. (17)

قوزئی آذربایجاندا یئنیجه باشلامیش بو گئدیش گؤز اؤنونده دیر. قوزئی تورکجه سینین قاباقدان قالمیش گوجلو (آنجاق محدود و گلیشمه میش) دیل اساسلارینا باخمییاراق، آزاد آل- وئرین آیاغی قوزئیه چاتاندان و سئل کیمی ماللارین آخینی و اونلاری بئیین لره سوخان رئکلامی باشلاناندان بری، قوزئی دیلینده چوخ کدرلندیریجی بیرپروسه اوز وئرمکده دیر. دیل قوروملارینین گوجسوزلویو و اؤنجه دن دیل گلیشدیرمه سینه باش قاتمیان و روس دیلینه سؤوکنیب و دیلین بوتون ایمکانلارینی قوللانمییان و یئنی ایمکانلارا تداروک گؤرموین اورقانلارین باجاریقسیزلیغی و دؤولتین ماراقلانماماسی و اعتناسیزجاسینا یاناشماغی، سئل کیمی، فارس، عرب، روس و لاتینجه سؤزلرینیی خالقین ایچینه آغناماسینی اولوشدوروب. بوردا دا رئکلاملارین ییخیجی و داغیردیجی روللارینی آپ- آچیق گؤرمک اولار. بو رئکلاملاری چئویرنلرین باشی ائله بو کیمی سؤزلری کوتله یه سیریماقلا قاریشیب کی، هردن، بئله تورکجه سؤزونون ده دوزونو تاپیب یئرینه قویماغینا اؤنم وئریلمیر. اؤرنکچون بیر زامان اؤزل بیر دیش فیرچاسینی رئکلام ائله ین رئکلامچی، فیرچانین هم دیشلری و هم «یاناقلاری» سیلدیگین سؤیلوردو، بو ایسه چوخ گولونج و اینانیلمازایدیر، حال بو کی اونون «یاناقدان» قصد ائتدیگی، دیلیمیزده اولان«اووود» سؤزویدو!

بئله بیر اؤرنکلرله سؤزموزه دؤنک؛  ایندی ایراندا دا بولارین بیر آز آزاجیغی و البتته ایسلامجاسی گئتمکده دیر، آنجاق محمدریضا شاه زامانی گاهدان بیرآز سئکسی گؤستریلره ده بلشیردی. منیم بونو دئمکدن قصدیم، یالنیز رئکلامی و اونون ساتیشدا اولان چوخ کسرلی رولونو سرگیلمک دئییل، ایسته دیگیم رئکلاملارین، چئشیدلی نیسبتلرده باشقا مللیتلرین دیللرین و اؤزللیکله تورکجه نین اریتمه سینده اولان رولونو گؤرستمکدیر. 

 گلین یالنیز گؤزل بویالی پاکاتلار اوستونده اولان «پوفک نمکی» سؤزونه باخاق. بو کلمه یله نئچه سؤز بیزیم دیلیمیزه گیرمک ایستیر و یوخاریدا دئدییم کیمی اوشاقلارین و داها اؤنملیسی اورتا یاش و یا قوجا و یا قاریلاریمیزین بئینینه یامانیر؟ 

1/ پـوف: بو کلمه اؤزو گلدیکده، پوف کردن (شیشمک) کیمی کلمه نین ده گلمه سینی ساغلاییر و  یاریم فارسی - یاریم تورکو ایشلَنیرسه: «پوف ائلمک»! پوف ائلمک ایندی گونئی آذربایجانلیلارین دیلینده و اؤزللیکله قادینلارین و ان اؤنملیسی ائو قادینلارینین ایچینده چوخ بیر نورمال کلمه یه دؤنوشوب. 

2/ ک: فارسجائا کیچیتمه و یا عربجه تصغیر علامتی اولاراق پسرک و دخترک کیمی کلمه لری ده یادا سالیر.

3/ نمک: نمکدان ، و نمکین کیمی سؤزلری تداعی ائلیر.

4/ : ی: منسوبیت علامتی  اولاراق ایقتصادی ، ایجتیماعی، سیاسی ، عقلانی  و ... کیمی سؤزلرده ده منسوبیتی وورغولاییب و منسوبیتین بو علامتی گونده لیک دانیشیغا گیریر.

آیدین دیر کی بو سؤزلرین بیر پاراسی اؤنجه و آیری بیر نسنه آراجیلا دیلیمیزه گیرمیش، بیرپاراسی ایسه یئنی گلیب و فارسجانین دیلمیزده یئنی بیر کیملیک قازانماسینا یئر آچیر، آنجاق بولارین گونده اونلار یول تیکرار اولماسینین رولو بوردا داها اؤنملنیر. و اصلینده فارس، یا عرب و یا باشقا یاد سؤزلری، آل- وئر و یا رئکلام گوجویله  و گونده اونلار یول بئینلره گیردیرمکله، تکجه اوشاغلارین یوخ کوتلنین ده ایچینه گیرمکده دیر، بو ایسه داها قورخونج و آجی بیر گرچک دیر. آل- وئر بؤلومونده  وئردیگیم سیرا آدلارا بیرده دؤنون و بو سالدیرینین اوجسوز- بوجاقسیز اولدوغونا وارین، من اینانیرام کی آل- وئر و رئکلامین یئری دیل اریتمه سینده دؤنه- دؤنه ائیتیمدن گوجلودور، چونکو مکتبده یاد سؤزو اؤیرنیب ائوینه دؤنن اوشاغین، ائوینده سؤزلرین تورکجه سی دئییلسه، اوشاق بولارین قوللانیش یئرلری نین چئشیدلی اولدوغونو باشا دوشه بیلر، آنجاق وای اوندادیر کی، ائوه دؤندوکده ائوده کیلری ده ائله یاد سؤزلری نن قوناشان گؤرسون. 


5) ماراقلاندیرمالار و چکیملر


دیل اریتمه و آسیمیلاسیون اوچون گؤتورولن سیاست چوخ یؤنلویدو. بو یؤنلرین بیری ده، گنج نسیللری چئشیدلی یوللارنان ماراقلاندیرما و اولاری فارس کولتورونه ساری چکمک و بئله لیکله فارس کولتورونون اوستون اولدوغون گؤرستمک و ناسیونالیستی دویغولاری یاراتماق و قانادلاندیرماق ایدی. بو گؤروی یئرینه یئتیرمکده ریضاشاه بیر آددیملار آتسادا، باجاریقسیز اولدوقدا، گؤزه گلن بیر آددیملار اولمادی. اما اوغلو محمدریضاشاه آیری تاکتیکلرله بو گؤروی باشارا بیلدی. محمدریضاشاهین گؤردویو ایشلردن چوخ یازیلیب و من ایسه آرتیق نسه یازماغی گرکلی گؤرمورم.


6) اؤیونمه لر و آشاغیلامالار


اؤزونو بؤیوش وئرمه و اؤزگه لری کیچیتمه هر بیر اوستونلوک آختاران گوجون قاچینیلماز ائدیملریندن دیر. اسکی دن بری بئله ایمیش و بونون تَمددونلو اؤرنَگی، 18، 19 و حتتا ایرمینجی یوزرلرین و ائله لاپ ایندیسی بئله، بیر سیرا اوروپالیلارین و ان اؤزل اورنَگی، بیر سیرا اوروپالی عالیم و فلسفه چیلرین «اوروپا دوشونوشونون اوستونلویو» و یا «باتی دوشونوشونون اوستونلویو» نه اینانج و اؤیونمه لر ایدیر. سؤز یوخ کی «نیچه» بولاری یامان لاغا قویوب، آنجاق بیر الده توپ- توفنگ، بیر الده موققدس کیتابلا ایستعمارا و اینسان اوولاماسینا چیخان اوروپاللیلار، یورد و یووالارینی داغیرتدیقلاری و کؤله توتدوقلاری و وار- یوخلارینی تالادیقلاری، اؤز وارلیق و اؤز دونیالاریندا دینج یاشایان اینسانلارا بئله باخدیلار و هله ده باخماقدادیلار. میللت دوزتمه و اؤلکه یاراتما قیزدیرماسی یوکسلدیگی زامان، بو یوخاریدان آشاغییا باخما و بئله ایرنج آشاغیلامالار ایستر- ایستمز یئنی یارانان و نئچه ائتنیک و میللتلردن اولاشان اؤلکه لرین ده ایچینه گیریب و بولارین اؤنملی سیاسیتینه چئوریلدی، و اصلینده بولارین هامیسی دیش ایستعمارین و همی ده ایچ ایستعمارین قوللوغوندا اولدو. روس الی نن و اینگلیس راضیلیغینان یارانان قاجار حیکومتی اؤز فئوداللیق قورولوشونا گؤره و ایراندا کی چئشیدلی میللتلری هله بیر چاتی آلتیندا یئرلشدیره بیلمه دیگینه گؤره، اینگیلیس فیریلداقلارینان اؤز یئرینی پهلوی رئژیمینه وئردی. بوندان بری ایرانداکی میللتلر قاراگونه قاپاندی. اویونجاق بیر میللت یاراتماق اوچون آیی نین مین بیر اویونو اولدو، فارسلار اوچون تاریخ و کولتور قوراشدیرلدی، دیل و دین قوراشدیریلدی، تاریخی اثرلر یئرلردن گؤورتیلدی  و بیر سؤزله؛ آرمود اوچون بوتون اویونلار اویناندی. بولاردان بیری ده، حاکیم میللتده بیر راسیستی چکیم و دویغو یاراتما و محکوم میللتلری کیچیتمک و آشاغیلاماق ایدی. ایراندا اولان اولایلار و اورنکلرین دیبسیز بوجاغسیزلیغی، منی اؤرنک گتیرمک اوچون لنگیتمیر، هامی بولارین ان ایرنج اوزون بیلیر. یالنیز بوردا دئمک ایسته دیگیم بودور کی، راسیزمین یوخاری باشدا اوتورانلاری، بئله – بئله سیاستلری تکجه اؤزلرینی یوخاریدا گؤرمک حیسسی اوزره قوللانمیرلار. اصلینده اؤزون اوستون گؤرستمه و یا باشقا ایستعمار آلتیندا و او سیرادان اولان ایچ- ایستعماردا یاشایان میللتلر و ائتنیکلری کیچیتمه و اسگیتمه سیاستی، ایستعمارچیلار و راسیستلرین آرتیق تالاماغینی ساغلاماق اوچون، گنل سیاستلرینین بیر بؤلومودور. و اریتمه سیاستلرینه گلدیکده، بولاری، آنا استراتئژیسینی اولوشدورمادا چئشیدلی تاکتیکلر کیمی گؤرمه لیییک و بیر یئرده اؤیرنیب و بیلمه لیییک، آیری- آیری یوخ!

 

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

(15)  بئش آلتی ایل اؤنجه، حؤرمتلی هوممت بی شهبازییه یازدیغیم و «یازی ساییتیندا» قویدوغوم آچیق بیر مکتوبدا آل- وئر و ماللارین آخینیلا یاد دیللرینین ائتگیسینه گؤره دانیشمیشدیم. 

(16)  بو سیرا سؤزلر یالنیزآل- وئر ماللارینین آخینینی گؤرستمیر، باتی دان قدیم و چاغداش ادبییات، فلسفه، عئلمی بیلگیلر و تاپینیلار و باشقا قونولارین گلمه سیله ده، یارامزین داها ایرینلی لشمه سی گؤز اؤنونده دیر. یعنی ماللاردان باشقا، دیلیمیزه گونده چوخلو آیری قونولو و البتته قاچینیلماز سؤزلر گلمکده دیر، آنجاق دیلیمیزین، بولارین دیلده قویدوغو ائتگیسینه قارشی، هئچ بیرقوراناجاق و سووناجاق سیلاحی یوخدور.

(17)  بو سؤزلرین سایی ائله چوخ و ائله چئشیدآلانلی و گئنیش اتکلی دیر کی، گاهدان بیر فارس، بو جومله لرین آنلاملارین چوخ راحتاجاسینا دوشونور، سانکی کیمسه تئلئویزیون دا تاجیکجه و یا افغانجا دانیشیر.. و الببته کی حتتا بو سؤزلرین بیرپاراسی چوخ گولونج و یارارسیز بیر حالدا گتیریلیب. بو لارا قولاغ آسدیقدا گاهدان آداما بئله گلیرکی، کیمسه بیزی، اله سالماق ایسته ییب و یا خود بیزی آشاغیلاماق اوچون بولاری ایشله دیر.