اوخوما، جمیل
یازانی: عیسی ملیکزاده
کؤچورن: نسرین شیرمحمدزاده
یازانی: عیسی ملیکزاده1
کؤچورن: نسرین شیرمحمدزاده
چاهارگاهی2 قاراباغدا جمیل3 کیمی اوخویان هانی؟ اونون سسینده بیر جاذیبه، روحو اوخشایان خوش بیر آهنگ واردی. جمیلی دینلهین بیر ده دینلهمک ایستهییردی. قاراباغین فوسونکار گؤزلی هومایین4 قلبینی اودلاندیران، صبرینی الیندن آلان جمیلین سسی دئییلدیمی؟
جمیلگیلین ائیوانیندان صفر بهیین5باغچاسی آیدین- آچیق گؤرونوردو. او، همیشه بورادا دوروب آغاجلارین آراسیندا گزن هومایا خلوتی باخاردی. آنجاق هم صفر بهیین، هم ده اوغلو جومشود6بهیین قورخوسوندان قیزا بیر سؤز دئمزدی. هومای ایسه ائیواندان بویلانان جمیلی گؤرمورموش کیمی هئچ محل قویمازدی. بو دا جمیلین اومیدینی قیرار، قلبینی کدرله دولدوراردی.
آخشام چوخدان دوشموشدو. بعضی ائولرین ایشیغی سؤنموش، آداملار یوخویا گئتمیشدی. جمیل سوتونا سؤیکهنیب گؤزلرینی هومایین باغچایا طرف اولان پنجرهسیندن چکمیردی. او، خئیلی باخدی. پنجرهده هئچ کیم گؤرونموردو. بیردن اوتاقدا ایشیق سؤندو. جمیل قوصصهلهندی:
«ایندی هومای آرخایین یاتاجاق. داها خبری یوخدور کی، من یازیق یوخو نه اولدوغونو بیلمیرم»،- دئیه فیکیریندن کئچیردی.
سئودییی چاهارگاه موغامینی7دوداقآلتی زومزومه ائلهمهیه باشلادی. لاکین سسینی نه واخت اوجالتدیغیندان اؤرونون ده خبری اولمادی. او، گؤزونو قارانلیق اوتاقدان چکمهدن اوخویور، سانکی گور سسی ایله پنجره شوشهسینی دهلیب اورهک سؤزلرینی هومایا چاتدیرماق، موغامین آوازینی اونون قلبینه ایشلتمک ایستهییردی. جمیل چاهارگاهین «بالو کبوتر» حیصصهسینه کئچدی. بیر نئچه زنگوله ووردو. هومایین اوتاغیندا ایشیق یاندی. جمیل داها دا اورهکله اوخودو. «آفرین، بالو کبوتر» -دئیه فیکیرلهشدی. هومای پنجرهنی آچیب باشینی چؤله چیخارتدی. جمیل هیجانینی زورلا بوغاراق، غزلین سؤزلرینی «بالو کبوتر»ین خوش آهنگینه اویغونلاشدیریب اوخویوردو:
«پمبهیی داغی- جونون ایچره نیهاندیر بدنیم،
دیری اولدوقجا لیباسیم بودور، اؤلسم کفنیم».
قیز جمیلگیلین ائیوانیا طرف بویلانیر، آی ایشیغیندا اوخویان آدامی آختاریردی. «آفرین بالو کبوتر، سن بولبولو یوواسیندان چیخارتدین»- دئیه جمیل فیکیرلهشدی. او، چاهارگاهین
«حاصار» حیصصهسینی ده اوخویوب قورتاردی. قیز خئیلی واخت یئریندن ترپنمهدی. سوکوتا غرق اولموش باغچانی سئیره دالدی. جمیلین داها اوخومادیغینی گؤروب پنجرهنی اؤرتدو. اوتاقدا ایشیق سؤنهندن سونرا دا جمیل اوزون موددت حرکتسیز دوروب گؤزلرینی پنجرهدن چکمهدی. سونرا سئوینهجک گلیب یئرینه گیردی. «بالو کبوتر»ی دؤنه-دؤنه اورهیینده اوخودو. بو فوسونکار گئجهنین اونا باغیشلادیغی شیرین تأثثوراتین آغوشوندا اوزون موددتدن بری بیرینجی دفه آغیر یوخویا گئتدی.
سحریسی گون جمیل یئنه ائیواندا دایانیب فیکره گئتمیشدی. او، اوزونو دؤندهریب هومایگیلین باغچاسینا باخاندا گؤزلرینه اینانمادی. قیز الینده بیر دسته گول توتوب حاصارین یانیندا دایانمیشدی. باشینداکی آغ ایپک کلاغایی آرخایا طرف سوروشموش، شوه کیمی قارا ساچلاری اوزونه تؤکولموشدو. جمیل ایله گؤز-گؤزه گلنده هومای گؤلومسهدی. جمیلین اورهیی تیترهدی. قیزین اوزوندهکی مئهریبان ایفادهدن، دوداقلارینداکی تبسسومدان اؤزونو ایتیردی. اونا ائله گلدی کی، یوخو گؤرور. بوتون جسارتینی توپلاییب قیزا طرف آددیملادی. جمیل ائله دوشونوردو کی، هومای اونو گؤرهن کیمی قاچاجاق. لاکین جمیل حاصارا یاخینلاشدیقجا قیز اونو داها ماراقلی سوزور، قارا گؤزلری قایناییردی.
-دونهن نئجه ده یاخشی اوخویوردون، جمیل. یاخشی دا سؤزلر دئییردین. نئجهدیر، او؟ یادیمدا قالمادی. اؤلسم کفنیم نه اولسون؟
جمیل اورهکلهندی:
-سنین خوشونا گلدیمی؟
قیز گولهرک باشینی ترپتدی. جمیل غزلی قیزین یادینا سالدی:
-دیری اولدوقجا لیباسیم بودور، اؤلسم کفنیم. بو، «بالو کبوتر»دیر، هومای، چاهارگاهین ان یاخشی یئریدیر.
-جمیل، اونو تئز- تئز اوخو. یاخشیمی؟
-باش اوسته، هومای.
قیز دؤنوب ائوه قاچدی.
آناسینین اوغلونا یازیغی گلیردی. بو ایشین آخیریندان قورخوردو. «آللاه ائلهمهسین، -دئیه فیکیرلهشیردی،- صفر بهی گؤزو قانلینین بیریسیدیر. اوشاغین باشینا ایش گتیرهر. هله او اود آپارمیش جومشود بهی بیر شئی باشا دوشسه، وای گدهنین حالینا».
آنانین قورخوسو عبث دئییلدی. آخی جومشود بهیدن کیم قورخموردو؟ سنین باخیشین خوشوما گلمیر دئیه قوربانین8 گؤزونو ووروب چیخاران او دئییلدیمی؟ خیرمان اوستونده آغساچلی نییازی9 اؤلهنه قدر دؤیهن او دئییلدیمی؟ بس، بئشیاشلی سلیمی10 آتین آیاقلاری آلتیندا اَزیب شیکست ائدن کیم ایدی؟ البتته، جومشود بهی! آنا اوندان قورخمویا بیلمزدی. «هئچ بهی ده اؤز قیزینی پالانچی اوغلونا وئرهرمی؟» - دئییب جمیلدن خلوت گؤز یاشلاری تؤکهردی.
جمیلین سسی صفر بهیین ده قولاغینا چاتدی. بیر گون هومای یئنه پنجرهنین قاباغیندا اوتوروب «بالو کبوتر»ه قولاق آسیردی. بیردن پیللهکنلرده تیپپیلتی ائشیدیلدی. سونرا آیاق
سسلری کسیلدی. دئیهسن صفر بهی دایانیب جمیله قولاق آسیردی. بیر خئیلی کئچدیکدن سونرا پیللهکنلرله باشقا بیریسی ده یوخاری قالخدی. هومای قارداشی جومشود بهیی سسیندن تانیدی. قیز آتاسی ایله قارداشینین دانیشیغینی آیدینجا ائشیدیردی.
صفر بهی خیریلتیلی بیر سسله اوغلونا دئییردی:
-جومشود، بو پالانچی مممدین 11قودوغو هر گئجه نه باغیریر؟ بو ایت بالاسینین سسینی کسمک لازیمدیر.
آتاسینین سؤزلری هومایین اورهیینه ولوله سالدی. قیز سحره قدر یئرینین ایچینده او یان-بو یانا ائشهلهندی. یوخودا گاه حزین- حزین اوخویان جمیلی، گاه دا گؤزلرینین یئرینده بیر جوت مشعل یانان آتاسینی گؤروردو.
هومای آخشامین گلمهسینی صبیرسیزلیکله گؤزلهدی.
توران قاریشاندان سونرا او، حاصارین یانیندا دایانیب جمیله یالواریب-یاخاریردی:
-اوخوما، جمیل، یالواریرام، اوخوما.
جمیل هئچ نه باشا دوشمور، تعججوبله هومایا باخیردی. او، قیزین بو تلاشینین سببسیز اولمادیغینی آنلادی.
-هومای، بیر منی باشا سال گؤروم آخی، نه اوچون اوخوماییم؟ دئ گؤروم نه اولوب؟
-هئچ نه، جمیل هئچ نه. اوخوما، قورخورام، جومشوددن قورخورام.
***
کندده توی ایدی. جاوان اوغلانلار دؤوره ووروب اوتورموش، قیزلار ایسه ماغارین 12 جیریق- سؤکوک یئریندن خلوتجه ایچرییه باخیردیلار. ماغار آغزینا قدر دولو ایدی. چالانلار ایستیراحت نه اولدوغونو بیلمیردیلر.
بیردن کیم ایسه یئریندن قالخیب چیغیردی.
-آی اوشاقلار، جمیل اوخوسون!
-اوخوسون، اوخوسون!- دئیه هامی بیر آغیزدان سسلهندی.
جمیلی دارتا-دارتا چالغیچیلارین یانینا گتیردیلر. آداملار یئریندن چیغیریشدیلار:
-چاهارگاه اوخوسون، چاهارگاه!
چالغیچیلار «بالو کبوترین»ین ایلک خاللارینی ووردولار. جمیل دفی قولاغینا قویوب اوخویوردو:
«پمبهیی داغی-جونون ایچره نیهاندیر بدنیم،
دیری اولدوقجا لیباسیم بودور، اؤلسم کفنیم...»
جمیل «بالو کبوتر»ی بو گون خوصوصیله یاخشی اوخویوردو.
غفیلدن آچیلان گولـله جمیلین سسینی کسدی. اونون بوغازیندا قاینایان سؤزلر خیریلتییا چئوریلهنده جومشود بهی الیندهکی تاپانچانی جیبینه قویوب ماغاردان خلوتجه اوزاقلاشدی. جمیل قیراقلارینا صدف چکیلمیش دفی کؤکسونه سیخاراق آغریدان یوماق کیمی بوکولدو. یاواش-یاواش دیزلری اوسته دوشدو. سونرا اوزوقویلو یئره سریلدی. الینده توتدوغو دف قیرمیزی قان ایچینده ایدی. گولـله دوز اونون اورهییندن دهیمیشدی.
«بالو کبوتر» ابدی سوسدو. اونون خوش سسینی بیر داها ائشیدن اولمادی.
1959
[1] İsi Məlikzadə
2 Çahargah آذربایجان کلاسیک موغاملاریندان بیرینین آدی. :
3 Cəmil
4 Humay
5 Səfər bəy
6 Cümşüd
7 Muğam بیر نئچه حیصصهدن عیبارت اووکال-اینستومئنتال و یا اینسترومئنتال شرق موسیقیسی. :
[1]
8 Qurban
9 Niyaz
10 Səlim
11Məmməd
12 Mağar : توی، یاس و س. مجلیسلر اوچون قورولان بؤیوک چادیر