.

.

 

 

  اوخوما، جمیل 

  یازانی: عیسی ملیک‌زاده 

  کؤچورن: نسرین شیرمحمدزاده 

 

 

 

یازانی: عیسی ملیک­زاده1

کؤچورن: نسرین شیرمحمدزاده

 

 

  • اوخوما، جمیل

  

چاهارگاهی2 قاراباغدا جمیل3 کیمی اوخویان هانی؟ اونون سسینده بیر جاذیبه، روحو اوخشایان خوش بیر آهنگ واردی. جمیلی دینله­ین بیر ده دینله­مک ایسته­ییردی. قاراباغین فوسونکار گؤز­لی هومایین4 قلبینی اودلاندیران، صبرینی الیندن آلان جمیلین سسی دئییلدی­می؟

جمیل­گیلین ائیوانیندان صفر به­یین5باغچاسی آیدین- آچیق گؤرونوردو. او، همیشه بورادا دوروب آغاجلارین آراسیندا گز­ن هومایا خلوتی باخاردی. آنجاق هم صفر به­یین، هم ده اوغلو جومشود6به­یین قورخوسوندان قیزا بیر سؤز دئمزدی. هومای ایسه ائیواندان بویلانان جمیلی گؤرمورموش کیمی هئچ محل قویمازدی. بو دا جمیلین اومیدینی قیرار، قلبینی کدرله دولدوراردی.

آخشام چوخدان دوشموشدو. بعضی ائولرین ایشیغی سؤنموش، آداملار یوخویا گئتمیشدی. جمیل سوتونا سؤیکه­نیب گؤزلرینی هومایین باغچایا طرف اولان پنجره­سیندن چکمیردی. او، خئیلی باخدی. پنجره­ده هئچ کیم گؤرونموردو. بیردن اوتاقدا ایشیق سؤندو. جمیل قوصصه­له­ندی:

«ایندی هومای آرخایین یاتاجاق. داها خبری یوخدور کی، من یازیق یوخو نه اولدوغونو بیلمیرم»،- دئیه فیکیریندن کئچیردی.

سئودییی چاهارگاه موغامینی7دوداق­آلتی زومزومه ائله­مه­یه باشلادی. لاکین سسینی نه واخت اوجالتدیغیندان اؤرونون ده خبری اولمادی. او، گؤزونو قارانلیق اوتاقدان چکمه­دن اوخویور، سانکی گور سسی ایله پنجره­ شوشه­سینی ده­لیب اوره­ک سؤزلرینی هومایا چاتدیرماق، موغامین آوازینی اونون قلبی­نه ایشلتمک ایسته­ییردی. جمیل چاهارگاهین «بالو کبوتر»  حیصصه­سینه کئچدی. بیر نئچه زنگوله ووردو. هومایین اوتاغیندا ایشیق یاندی. جمیل داها دا اوره­ک­له اوخودو. «آفرین، بالو کبوتر» -دئیه فیکیرله­شدی. هومای پنجره­نی آچیب باشینی چؤله چیخارتدی. جمیل هیجانی­نی زورلا بوغاراق، غزلین سؤزلرینی «بالو کبوتر»ین خوش آهنگی­نه اویغونلاشدیریب اوخویوردو:

«پمبه­یی داغی- جونون ایچره نیهان­دیر بدنیم،

دیری اولدوقجا لیباسیم بودور، اؤلسم کفنیم».

 

قیز جمیل­گیلین ائیوانیا طرف بویلانیر، آی ایشیغیندا اوخویان آدامی آختاریردی. «آفرین بالو کبوتر، سن بولبولو یوواسیندان چیخارتدین»- دئیه جمیل فیکیرله­شدی. او، چاهارگاهین

«حاصار» حیصصه­سینی ده اوخویوب قورتاردی. قیز خئیلی واخت یئریندن ترپنمه­دی. سوکوتا غرق اولموش باغچانی سئیره دالدی. جمیلین داها اوخومادیغینی گؤروب پنجره­نی اؤرتدو. اوتاقدا ایشیق سؤنه­ندن سونرا دا جمیل اوزون موددت حرکت­سیز دوروب گؤزلرینی پنجره­دن چکمه­دی. سونرا سئوینه­جک گلیب یئرینه گیردی. «بالو کبوتر»ی دؤنه-دؤنه اوره­یینده اوخودو. بو فوسونکار گئجه­نین اونا باغیشلادیغی شیرین تأثثوراتین آغوشوندا اوزون موددتدن بری بیرینجی دفه آغیر یوخویا گئتدی.

سحریسی گون جمیل یئنه ائیواندا دایانیب فیکره گئتمیشدی. او، اوزونو دؤنده­ریب هومای­گیلین باغچاسینا باخاندا  گؤزلرینه اینانمادی. قیز الینده بیر دسته گول توتوب حاصارین یانیندا دایانمیشدی. باشینداکی آغ ایپک کلاغایی آرخایا طرف سوروشموش، شوه کیمی قارا ساچلاری اوزونه تؤکولموشدو. جمیل ایله گؤز-گؤزه گلنده هومای گؤلومسه­دی. جمیلین اوره­یی تیتره­دی. قیزین اوزونده­کی مئهریبان ایفاده­دن، دوداقلارینداکی تبسسوم­دان اؤزونو ایتیردی. اونا ائله گلدی کی، یوخو گؤرور. بوتون جسارتینی توپلاییب قیزا طرف آددیملادی. جمیل ائله دوشونوردو کی، هومای اونو گؤره­ن کیمی قاچاجاق. لاکین جمیل حاصارا یاخینلاشدیقجا قیز اونو داها ماراقلی سوزور، قارا گؤزلری قایناییردی.

         -دونه­ن نئجه ده یاخشی اوخویوردون، جمیل. یاخشی دا سؤزلر دئییردین. نئجه­دیر، او؟ یادیمدا قالمادی. اؤلسم کفنیم نه اولسون؟

جمیل اوره­ک­له­ندی:

-سنین خوشونا گلدی­می؟

قیز گوله­رک باشینی ترپتدی. جمیل غزلی قیزین یادینا سالدی:

-دیری اولدوقجا لیباسیم بودور، اؤلسم کفنیم. بو، «بالو کبوتر»دیر، هومای، چاهارگاهین ان یاخشی یئری­دیر.

-جمیل، اونو تئز- تئز اوخو. یاخشی­می؟

-باش اوسته، هومای.

قیز دؤنوب ائوه قاچدی.

آناسی­نین اوغلونا یازیغی گلیردی. بو ایشین آخیریندان قورخوردو. «آللاه ائله­مه­سین، -دئیه فیکیرله­شیردی،- صفر به­ی گؤزو قانلی­نین بیریسی­دیر. اوشاغین باشینا ایش گتیره­ر. هله او اود آپارمیش جومشود به­ی بیر شئی باشا دوشسه، وای گده­نین حالینا».

آنانین قورخوسو عبث دئییلدی. آخی جومشود به­ی­دن کیم قورخموردو؟ سنین باخیشین خوشوما گلمیر دئیه قوربانین8 گؤزونو ووروب چیخاران او دئییلدی­می؟ خیرمان اوستونده آغ­ساچلی نییازی9 اؤله­نه قدر دؤیه­ن او دئییلدی­می؟ بس، بئش­­یاشلی سلیمی10  آتین آیاقلاری آلتیندا اَزیب شیکست ائدن کیم ایدی؟ البتته، جومشود به­ی! آنا اوندان قورخمویا بیلمزدی. «هئچ به­ی ده اؤز قیزینی پالانچی اوغلونا وئره­رمی؟» - دئییب جمیل­دن خلوت گؤز یاشلاری تؤکه­ردی.

جمیلین سسی صفر به­یین ده قولاغینا چاتدی. بیر گون هومای یئنه پنجره­نین قاباغیندا اوتوروب «بالو کبوتر»ه قولاق آسیردی. بیردن پیلله­کن­لرده تیپپیلتی ائشیدیلدی. سونرا آیاق

سس­لری کسیلدی. دئیه­سن صفر به­ی دایانیب جمیله قولاق آسیردی. بیر خئیلی کئچدیکدن سونرا پیلله­کن­لرله باشقا بیریسی ده یوخاری قالخدی. هومای قارداشی جومشود به­یی سسیندن تانیدی. قیز آتاسی ایله قارداشی­نین دانیشیغی­نی آیدینجا ائشیدیردی.

صفر به­ی خیریلتی­لی بیر سس­له اوغلونا دئییردی:

         -جومشود، بو پالانچی مممدین 11قودوغو هر گئجه نه باغیریر؟ بو ایت بالاسی­نین سسینی کسمک لازیم­دیر.

آتاسی­نین سؤزلری هومایین اوره­یینه ولوله سالدی. قیز سحره قدر یئری­نین ایچینده او یان-بو یانا ائشه­له­ندی. یوخودا گاه حزین- حزین اوخویان جمیلی، گاه دا گؤزلری­نین یئرینده بیر جوت مشعل یانان آتاسینی گؤروردو.

هومای آخشامین گلمه­سینی صبیرسیزلیک­له گؤزله­دی.

توران قاریشاندان سونرا او، حاصارین یانیندا دایانیب جمیله یالواریب-یاخاریردی:

-اوخوما، جمیل، یالواریرام، اوخوما.

جمیل هئچ نه باشا دوشمور، تعججوبله هومایا باخیردی. او، قیزین بو تلاشی­نین سبب­سیز اولمادیغینی آنلادی.

         -هومای، بیر منی باشا سال گؤروم آخی، نه اوچون اوخوماییم؟ دئ گؤروم نه اولوب؟

         -هئچ نه، جمیل هئچ نه. اوخوما، قورخورام، جومشوددن قورخورام.

***

        

کندده توی ایدی. جاوان اوغلانلار دؤوره ووروب اوتورموش، قیزلار ایسه ماغارین 12 جیریق- سؤکوک یئریندن خلوتجه ایچری­یه باخیردیلار. ماغار آغزینا قدر دولو ایدی. چالانلار ایستیراحت نه اولدوغونو بیلمیردیلر.

بیردن کیم ایسه یئریندن قالخیب چیغیردی.

         -آی اوشاقلار، جمیل اوخوسون!

         -اوخوسون، اوخوسون!- دئیه هامی بیر  آغیزدان سس­له­ندی.

جمیلی دارتا-دارتا چالغیچی­لارین یانینا گتیردیلر. آداملار یئریندن چیغیریشدیلار:

         -چاهارگاه اوخوسون، چاهارگاه!

چالغیچی­لار «بالو کبوترین»ین ایلک خال­لارینی ووردولار. جمیل دفی قولاغینا قویوب اوخویوردو:

«پمبه­یی داغی-جونون ایچره نیهان­دیر بدنیم،

دیری اولدوقجا لیباسیم بودور، اؤلسم کفنیم...»

        

جمیل «بالو کبوتر»ی بو گون خوصوصی­له یاخشی اوخویوردو.

غفیلدن آچیلان گولـله جمیلین سسینی کسدی. اونون بوغازیندا قاینایان سؤزلر خیریلتی­یا چئوریله­نده جومشود به­ی الینده­کی تاپانچانی جیبینه قویوب ماغاردان خلوتجه اوزاقلاشدی. جمیل قیراقلارینا صدف چکیلمیش دفی کؤکسونه سیخاراق آغریدان یوماق کیمی بوکولدو. یاواش-یاواش دیزلری اوسته دوشدو. سونرا اوزوقویلو یئره سریلدی. الینده توتدوغو دف قیرمیزی قان ایچینده ایدی. گولـله دوز اونون اوره­ییندن ده­یمیشدی.

«بالو کبوتر» ابدی سوسدو. اونون خوش سسینی بیر داها ائشیدن اولمادی.

 1959

[1] İsi Məlikzadə

2 Çahargah  آذربایجان کلاسیک موغام­لاریندان بیری­نین آدی. :

3 Cəmil

4 Humay

5 Səfər bəy

6 Cümşüd

7 Muğam بیر نئچه حیصصه­دن عیبارت اووکال-اینستومئنتال و یا اینسترومئنتال شرق موسیقی­سی. :

[1]

8 Qurban

9  Niyaz

10 Səlim

11Məmməd

12 Mağar :  توی، یاس و س. مجلیس­لر اوچون قورولان بؤیوک چادیر