میللی کیملیک و چاتیشماز گیریشیم
ایواز طاها
- میللی کیملیک و چاتیشماز گیریشم
- ایواز طاها
ایران دؤولتی غیرفارس بؤلگه‌لرین بیلیم‌یوردلاریندا آذربایجان تورکجه‌سی، کوردجه، تورکمن‌جه و عربجه‌نین تدریسی باره‌ده قرار قبول ائدیب. بو قراره گؤره آدی چکیلن دیل‌لرین دانیشیلدیغی بولگه‌لرده، غیرمجبوری اولاراق هفته‌ده ایکی ساعات درس کئچیریله بیلر. بو گیریشیمین ایره‌لییه دوغرو آتیلمیش بیر آددیم اولدوغونو وورغولایان‌لارا رغمن، بونا «اوتوز ایل گئرییه قاییدیش» آدی داها اویغون‌دور. چونکی اینقیلابدان اؤنجه تهران و آذرآبادگان آدینا تبریز بیلیم‌یوردلاریندا ائله بیر درس کئچیریلیرمیش.
منجه بئله بیر گرگین زاماندا بو گیریشیمین سببینی پوپولیست دؤولتچی‌لرین دیل فئنومئنینه سیاسی بیر آراج کیمی یاناشدیقلاریندا آختارمالیییق. بونون اوچون ده ان یاخشی حالدا بئله بیر آددیم آذربایجان تورکجه‌سینده یازیب‌ـ پوزا بیلمه‌ین آدام‌لارین دیل آکادئمیاسی یاراتماسی کیمی آلیناجاقدیر.
دؤؤلت، نئجه دانیشدیغیندان آسیلی اولمایاراق، بئله دوشونور: مجبوریت قارشیسیندا قالیرکن اینسان‌لارین سؤز، دیل و عقیده آزادلیغینی بیر یئرده اؤده‌مکدن‌سه اونو داملاـ داملا سوز کی، هوپوب تورپاغا قاریشسین، یا دا اوچوب هاوایا گئتسین. آنجاق داملالارین ایپک وارلیغیندا گیزله‌دیلمیش گئرچکلیک، اؤرتوک آرخاسیندا همیشه‌‌لیک قالمیر. دؤولت اؤز دیلیمیزده یازماغی سئومیر.
دؤؤلتین بو گؤتوروشونونه قارشی دؤنه‌لرله سؤیلنمیش اوچ مؤحکم ثبوت وار. اونلارین بیری حؤکومت‌لرین سیاسی گؤروش‌لری‌نین فؤوقونده دایاناراق اولوس‌لارآراسی سوییه‌ده منیمسه‌نیلمیش اینسان حاق‌لاری بیان‌نامه‌لری‌دیر. بو بیان‌نامه‌لر یازیلمازدان اؤنجه کوتله‌لر «اغنام الله» (تانری‌نین قویون‌لاری) وظیفه‌سینی داشیییردیلار. تانری اینسانی دوشونمه‌یه چاغیریر، آنجاق تانری آدینا گوج تطبیق ائده‌ن حاکیم‌لر کؤتله‌نی «قویون» یا دا «دوشمن» گؤرکمینده گؤروردولر. اینسان حاق‌لاری بیان‌نامه‌لری قویون‌پرورلیک سیاستینه سون قویدولار.
آدینی چکدیییم ثبوت‌لارین قالانینا گلدیکده ایسه، ادعالارا گؤره، اونلارین ایکیسی ایران حؤکومتی‌نین تئوریک دایاغی‌دیر، یعنی قرآن و آنایاسا. بئله‌دیرسه گلین حؤکومتین اؤز دیلی ایله دانیشاق:
قرآنین روم سوره‌سی‌نین 22-جی آیتینده «گؤی‌لرین و یئرین یارانیشی، ائله‌جه ده دیل‌لرین چئشیدلی‌لییی»، تانری‌نین نیشانه‌لریندن ساییلیر. هابئله آنایاسانین 15-جی ماده‌سینده رسمی دیل‌له یاناشی باشقا دیل‌لرین ده تدریسی وورغولانیر. ایندی سوآل بودور: اؤزونون سؤیله‌دییینه گؤره دینی تکست‌لر، اؤزه‌للیک‌له قرآن، اوزه‌رینده آنایاساسینی یازمیش بیر سیاسی قورولوش، هانسی سببدن دولایی بئله بر باشلیجا حاققین تطبیقیندن بویون قاچیریر. بونلار نه اوچون باشدا آذربایجانلی‌لار اولماق‌لا ایراندا یاشایان میللت‌لرین دوغما حاق‌لارینی اونلاردان اسیرگه‌ییرلر؟ آذربایجان 1979-جو ایلین اینقیلابی ایله سونوجلانان مبارزه‌لرین اؤن سیراسیندا گئتدی. و ایل‌لر بویو قوم شهرینده محبوس قالمیش اعتیراض دالغالاری، تبریزین چالخالانماسی ایله اؤلکه مقیاسیندا یاییلدی. هابئله عراقا قارشی آپاریلان موحاریبه‌ده، وظیفه‌سینی یئرینه گتیرمک دیله‌یی سسلندیریلدیکده، آذربایجان بؤیوک سایدا شهیدلر وئردی. لاکین وظیفه‌سی اولان اینسانین حاققی دا واردیر. آذربایجان، وئردییی قان‌لار آردینجا اؤز دانیلماز اینسانی حاق‌لارینی، باشقا سؤزله اؤز کیملییینه قایتماق ایسته‌یینی، اورتایا قویدوقدا همیشه‌کی دامغالارلا قارشیلاشدی: دوشمن‌له ال‌بیرلیک. گؤره‌ن بو دوشمن کیم‌دیر کی، کوتله‌نین حاق‌لاری تاپلانان آندا کوچه‌لره آخیشیر.
اورتادا حاق وارسا دوشمن آنلاییشی آبسورددور. گوجون کانسپرولوژی [توطئه‌آمیز] باخیشیندا حاق وورغون‌لاری بیله‌ره‌کدن کابوس‌لار کیمی گؤرنمه‌یه باشلاییرلار. چونکی گوج فئنومئنی‌نین خیال لابیرئنتی‌نین مین بیر دهلیزینده، دوشمن قاورامینی یاراتمادان حاققی تاپدالاماق او قده‌ر ده قولای دئییل.
دؤولتین سون گیریشیمی‌نین چاتیشمازلیغینی قیناماقدان‌سا بیر داها آنا‌یاسایا قاییداق. سید جمال‌الدین اسدآبادی‌نین بیر جومله‌سی هله ده قولاق‌لاری اوخشاییر: «خاریجی سؤمورگه‌چیلیک [استعمار] قورخوسو ایله داخیلی مستبد‌لییه [آوتاریتاریزمه] برائت قازاندیرماق دوزگون اولمازدی». اولا بیلسین گوج قورولوش‌لاری چئشیدلی بهانه‌لرله آنایاسانین میللی حاق‌لارا دایر ماده‌لرینی قولاق آردینا وورسون‌لار. آمما جمال‌الدین‌ین سؤزونون همین یاسانین 9-جوماده‌سینده‌کی عکس‌صداسی اونودولاسی دئییل: «اؤلکه‌نین باغیمسیزلیغی و اراضی بوتؤولویونون قورونماسی بهانه‌سی ایله هئچ بیر دؤولت آدامی‌نین مشروع آزادلیق لاری، قانون کئچیرمک‌له بئله، تاپدالاماغا حاققی چاتمیر».