شعر صنعت‌لری (6) 

   مثل گتیرمه (ارسال المثل) 

   ناصر مرقاتی

• مثل گتیرمه (ارسال المثل)
• ناصر مرقاتی

شعرده بیر مثلین بیر پارچاسین یا آنا آنلامینی و یا بوتونلویون گتیرمه‌یه، مثل گتیرمه (فارسجا شعر صنعتینده ارسال المثل) دئییللر. اونا گؤره ده مثل گتیرمه: 

1.     یا قیسسالمیش اولا بیلر

2.     و یا تام  

·         قیسسالمیش مثل گتیرمه  

شعرده، مثلین بیر پارچاسی و یا آنا آنلامینا اشاره ائتمه‌یه قیسسالمیش و یا ناقیص مثل گتیرمه دئمک اولار:

"هله آغ کورکو بورون، یازدا یاشیل دوندا گئیرسن

غورادان حالوا یئیرسن"                                                       سهندییه

بوردا شهریار، «صبرینن حالوا پیشر ای قورا سندن/ بَسله سن اطلس اولار توت یارپاغیندان» مثلینین هامیسین یوخ بلکه اونون بیر پارچاسینا و لاپ دوزو اونون اصلی آنلامینا اشاره ائلیییب. و یا:

"قودوزون کورکونه ظالیم بیره‌لر تک داراشان دیر"                        سهندییه

مصراعسیندا، «کورکووه بیت دوشدو/ ائویوه اود دوشدو» آتا بابا مثلینه قیسساجا اشاره اولونوب.

فارس ادبیاتیندا یئرسیز اولاراق قیسسالمیش یا ناقیص مثل گتیرمه‌نی «تلمیح» عنوانی آلتیندا گتیریللر. دوغروسو، آیدین دَییر کی، نه دن ناقیص مثل، بیر ناغیلا، بیر قوران آیه سینه و یا بیر تاریخی اولایا ایشاره ائتمه کیمی تلمیح سیراسیندا ساییلا بیلر، حال بو کی، تام مثل، مثل گتیرمه «ارسال المثل» عنوانی آلتیندا گله بیلر. منجه بو قونوموزدا گلن بؤلگو عاغیلسال و دوزگون اولا بیلر.  

·         تام مثل گتیرمه  

مثلین هامیسی شعرده گلنده، اونا تام مثل گتیرمه دئمک اولار:

"گؤز یاشینا باخان اولسا قان آخماز

انسان اولان خنجر بئلینه تاخماز

آمما حئییف کور توتدوخون بوراخماز

بهیشتیمیز جهننم اولماخدا دیر

ذی الحجه میز محرم اولماقدا دیر"

                                                                                حئیدر بابا

بوردا آتا بابالاردان قالان "کور توتدوغون بوراخماز" مثلی تام و بوتونلوکله شعرده گلیب.

دوغروسو بودور کی، شهریارین حئیدر بابا کیتابیندا ائله بیر مصراعلار و بئیت‌لر وار کی، یا ییغیلمامیش آتا -بابا مثللریمیش و یا دا سورالار مثللره چئوریلیب:

"آغاج مینیب آت گزدیرن گونلریم"

"بیلسینلر کی آدام گئدر آد قالار/ یاخشی پیسدن آغیزدا بیر داد قالار"

"آغا اؤلدو توفاغیمیز داغیلدی"

"هر کیمسه‌یه هر نه وئریب آلیب‌دی/ افلاطوندان بیر قوری آد قالیب‌دی"

"گؤزللرین آخیرا قالمیشی ایدی"

"...بایقوشوندا دار اولماسین قفسی/ بوردا بیر شئر داردا قالیب باغیریر/ ..." 

 شهریارین شعرلرین چیخاندان سورا، چاغیمیزین شعرینده و اؤزللیکله مودئرن شعرده آتا- بابا مثللری اونودولموش بیر سؤزه چئوریلیب. باتی شعرینده ده مودئرن دئینده ظنیمجه مثل گتیرمه یئرینه آرتیقجاسینا تلمیحه اییلیم (اگیلیم= تمایل و رغبت) وار. هر حالدا تورکجمیزده شهریار، هامیدان چوخ بو صنعتلرین ایشلَدنی اولموشدو.