.

.

 

  

    

  نئجه باشلاساق یاخشی اولار

  ناصر مرقاتی

  قیسسا ناغیل یازاق 12

هر بیر یازینین باشلانماسی، ایستر نثر اولا ایستر شعر هم یازیچینین اؤزونه و همده اوخوجویا چوخ اؤنملی دیر:

 ایستیرسیز بیر شعر یازاسیز، شعرین هامان ایلک مصراعسی، شاعرین اؤز ذهن و یاردایجلیغینین ترتیباتیندا اثر قویار. شعر، محکم و یاخشی باشلانسا، شاعر، شعرین آخیرینه دک ائله باشلادیغی ایلک آددیمین دَیـَرینی یئندیرمک و آزالتماق ایسته مز. بئله بیر تشببوث گاهدان هئچ بیلگی اوزره یوخ بلکه دریننن و ایچریدن دیر. اوننان باشقا، شعرین ائله او ایلک مصراعسی شعرین هانسی وزنده اولدوغونو دا، شعرین آخرینه دک حفظ ائدر. آیری طرفدن ده، ایلک مصراعنین توتوملو اولماسی، اوخوجونون ماراغینی آرتیرار و اونون حیسلرینی، شعری آخیره قدر اوخوماسینا یؤنلدر.

ناغیلدا دا بئله دیر، بیر ساده مکتوبدان توتدو بیر رومانا قدر اولان نثرین ده باشلانماسینین تاثیراتی هم اوخوجویا و هم یازیچینین اؤزونه دانیلماز دیر. بیر اؤلو وای باشلانیش یازیچنین اؤزونو، مثلاً بیر ناغیلین گلیشدیرمه سینده، حتی هئچ اؤزو بیلمه دن ده، سارسیلدار. و اونون یاردایجلیغینی کاسالدار. اوخوجو ایسه، بئله بیر ناغیلی اوخودوقدا، ایلک جمله و یا پاراگرافدان، کؤنولسوزلییه باشلار و آخیردا دا ناغیلی و یازینی یا قورتارمادان قیراغا قویار و یا بیر جوره گؤزه دیرَنن یئرتیخ – یاماخلا بیتیرر.

ایندی ناغیلی نئجه باشلاساق یاخشی اولار؟

ناغیلین باشلانیشی، گرک و گرک چکیملی و ماراقلی اولسون. نئینَمَلییک؟

1.     توتوملو بیر شخصیتله باشلییاق

2.     بیر گوجلو نماییشی عملله  باشلییاق

3.     بیر چکیملی متن آرخاسیلا باشلییاق

4.     ماراقلی بیر مکان و یا زامانلا باشلییاق

5.     یوخاریداکیلارین هامیسیننان فایدالانیب و ناغیلی بولارین ترکیبینن یارانمیش بیر پاراگرافنان باشلییاق

بو یوللارین هر بیری اؤنملی گؤستریش اولسادا یئنه یازیچینین اله گتیردییی تجروبه لردن آسیلی اولاجاق

اؤرنک:

·         توتوملو شخصیت: بیر قایا کیمی یولو کسمیشدی، اسکی بیر یارادان قالمیش، آنیندا کی درینلیک، چاتیلمیش قاشلاری اوسته داهادا درین گؤرونوردو. چیل آسما بیغلاری آرتیق آغلیغا چالیردی. ایلک سیرادا دوران، بیرینی چاغیردی و سسی سانکی ایلدیریم شاخماسی ایدی....

·         بیر گوجلو نماییشی عملله: آتین اوستونه شیغیدی، ساغ آیاغی اوزنگییه چاتمامیش آت گؤتورلندی، ایکی یول دؤوره دولاندی، سورا چیلله دن اوزولموش بیر اوخ کیمی مئشیه ساری چاپدی....

·         چکیملی متن آرخاسی: یارپاقلار لال دایانمیشدیلار و ایستیدن بئزیکمیش قویونلار کؤلگه لره سیغینمیشدیلار. بؤیوک بیر ایت باشین آیاقلارینین اوستونه قویوب مورگولوردو. چوبانین باغلی سی بیر بوتاغدان آسیلیدی و اؤزو، اوزو اوسته، شیریلدییان و بولاغ اوتولارین اوزونده چیمدیرن بولاغین قیراغیندا دوشموشدو.....

·         ماراقلی زمان و مکان: او گون چیلله یئره چؤکموشدو، شَهَر سانکی کفنه چولغانمیشدی و سورتوک بیر کولک پیلک قارلاری اویان بویانا سووروردو، کیرلی و کول رنگلی سحر قاریمیش بیر دری کیمی، پالچیق دام- داشلار گؤیونه سریلمیشدی. ایرمی بیر، بیرقومار دی؛ بیر گون اوددو، بیرگون ایسه اودوزدو. بئله دوشوندو ساری باش گؤی گؤز ابراهیم....

·         قاتقی وئریلمیش پاراگراف:  بوران قارلاری شوشه خیرداسی کیمی اوز - گؤزونه سانجیردی، گئدَجَک یولو دوماندا ایتمیشدی، یالنیز قارین آلچاق اوجاسیننان بئله دویوردو کی یولو دوز گئدیر. دالدا گلن کیشیدن اورَیینده بیر دیسگینتی ایلشمیشدی، آنجاق تازا دن دوشموش توم قاشلارینین آلتینداکی توتقون گؤیون رنگینده اولان گؤزلرینده هئچ نه اوخونموردو. ساعاتا باخدی؛ اوچ دور هله...! دونوب دالییا باخدی کیشینی گؤرمه دی  و اوزاقدا، دونن ترک ائتدیی او اوجا زیروه، بوز و قارا بولوتلارین آلتیندا حقارتلی گؤرونوردو. کیشینی سسلی دی. ائشیدیب – ائشیتمز بیر اینیلتی سسی دویدو. دؤنوب تووراق گئری قاچدی و تازا آشدیغی تپه نی بیر آز یئندیکده اونو یئره سریلمیش گؤردو. دیزین یئره قویودو و کیشینین آریق و جیلاز گؤوده سی اوسته اییلدی.  قاشلاری و او قالین سوپورگویه اوخشار بیغلارینین اوجو  منجیق منجیق دونموشدو و آغیزیننان گؤزونون آلتینا قَـدَرچکیلمیش، بلکه ده پیچاقدان یاریلان، ساغالمیش یارا یئری، گؤم – گؤیه چالیردی. بیردن بیره درین بیر نفرت حیسی اونو آیاغا قالدیردی. یولا دوشدو  و داها کیشینین اینیلتی لرین حیسس ائلـَمه دی.

***

آیدین دیر کی بیر یاخشی، چکیملی و گوجلو باشلانیش پاراگرافی، اوخوجونو، سونونجو کلمییه قدر، سطرلرین آرخاسیجا چکیب و راضیلیقلا آیاغا قالدیرار.

                                                                                    

تاپشیریق:

·         یازی سایتنین قیسسا ناغیل بؤلومونده کی قیسسا ناغیللاردان ایکی سینین نئجه باشلانماسینا باخین و کونللو اولساز بیزه یازین؛ هانسی ناغیل نئجه باشلانیب.

·          آرتیق اوخویون :

·          هنر داستان نویسی / ابراهیم یونسی

·          درسهایی در بارة داستان نویسی / لئونارد بیشاب

·          عناصر داستان / جمال میر صادقی